„Co trzeci spośród nas” – wystawa plenerowa & wirtualna
Do września 1939 roku ludność żydowska w liczbie ok. 370 tys. stanowiła jedną trzecią mieszkańców Warszawy. W jednym mieście współistniały ze sobą dwa światy – polski i żydowski, różniące się wyznaniem, ubiorem, językiem i obyczajowością.
Żydzi mieszkali na terenie całego miasta, ale najliczniej w rejonie ulic Gęsiej, Świętojerskiej i Nalewek. Dla niemieckiego okupanta stanowiło to uzasadnienie utworzenia na tym terenie dzielnicy zamkniętej – największego getta w okupowanej Europie. Skupionym w nim ludziom poświęcona jest wystawa pt. „Co trzeci spośród nas”. Poznajemy ich poprzez archiwalne zdjęcia, obrazujące codzienność Zagłady.
Wystawa ma na celu przekazanie najważniejszych informacji na temat historii getta, w sposób przystępny dla szerokiego grona odbiorców. Zawarte na planszach treści potraktować można jako wprowadzenie do spacerów śladem pamiątek po nieistniejącej już Warszawie lub zachętę do sięgnięcia po opracowania historyczne i literaturę świadectwa. Oprócz przybliżenia podstawowych wydarzeń takich jak, „Wielka Akcja” czy powstanie 1943 roku, wystawa opowiada o codziennych zmaganiach za murami getta. Katastrofalne warunki mieszkaniowe, głód, choroby, wyrafinowane formy poniżania oraz ciężka praca przymusowa przedstawione są jako kolejne etapy w nazistowskiej machinie śmierci. Jednak pomimo nieludzkich warunków życia, warszawscy Żydzi potrafili zachować różnorodne formy aktywności – zarówno w sferze kultury, nauki, jak i podziemnej działalności politycznej. Dlatego wystawa prezentuje także różnorodne przykłady samoorganizacji – od komitetów domowych czy organizacji dobroczynnych po zorganizowany szmugiel, stanowiący istotny element gettowej gospodarki.
„Co trzeci spośród nas” jest w końcu znakomitą okazją do przyjrzenia się reprodukcjom wyjątkowych fotografii, pochodzących z archiwów z całego świata, między innymi z waszyngtońskiego United States Holocaust Memoral Museum, niemieckiego Bundesarchiv, Austriackiej Biblioteki Narodowej, Jad Waszem w Jerozolimie, a także Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz Muzeum Getta Warszawskiego. Ocalałe zdjęcia umożliwiają nam kontakt z nieistniejącym już światem. Jako świadomi i wrażliwi widzowie mamy możliwość wychodzenia wzrokiem poza ramy kadru, aby w ruinach miasta dostrzec jego trwałość, a w umęczonych twarzach – bohaterstwo i godność.
Kurator wystawy: Rafał Kosewski
Współpraca: David Berman, Magdalena Piecyk, Adam Wolniewicz, Magdalena Zielińska
Opracowanie graficzne: Paweł Podkowiński
Tekst: Paweł Wieczorek
Tłumaczenie: Dominika Gajewska